De Manx: Zonder Staart, Maar Met Groot Hart

Uiterlijk

De Manx is een uniek kattenras dat direct opvalt door zijn ronde vormen en het opvallende gebrek aan een staart. Deze eigenschap is het resultaat van een dominante genetische mutatie, waardoor de meeste Manx-katten volledig staartloos zijn, hoewel er variaties bestaan. Sommige hebben een klein stompje, terwijl anderen een korte, geknikte staart hebben. Alleen volledig staartloze Manx-katten worden echter erkend voor showdoeleinden.^1,2

Het lichaam van de Manx is compact en gespierd, met een korte rug die een vloeiende boog vormt naar de afgeronde achterzijde. De achterpoten zijn merkbaar langer dan de voorpoten, wat de kat een enigszins hellende houding geeft. Dit draagt bij aan de kenmerkende ‘Manx-hop’, een licht springerige manier van bewegen die soms doet denken aan een konijn.^1,3

Het hoofd is rond met volle wangen, een stevige kin en een licht gewelfde neus. De oren zijn middelgroot, breed aan de basis en lopen taps toe naar afgeronde punten. Wanneer de oren van achteren worden bekeken, hebben ze de vorm van een schommelstoelrocker.² De ogen zijn groot, rond en staan iets schuin naar de neus toe. De kleur varieert afhankelijk van de vachtkleur.³

De vacht van de Manx is dik en dicht. De kortharige variant heeft een dubbele vacht met een harde buitenlaag en een dichte, zachte ondervacht, terwijl de langharige variant, bekend als de Cymric, een zijdezachte, halflange vacht heeft.² Door de dikke ondervacht kan de Manx er in de winter voller uitzien dan in de zomer.³

Wat kleuren en patronen betreft, is er veel variatie. Alle kleuren en patronen zijn toegestaan, met uitzondering van kleurstellingen die wijzen op hybridisatie, zoals chocolade, lila en het Himalaya-patroon.²

De Manx heeft een stevige botstructuur en een gespierde bouw, wat hem een robuust en gezond uiterlijk geeft. Toch brengt de mutatie die verantwoordelijk is voor de staartloosheid ook enkele risico’s met zich mee. Afwijkingen in de wervelkolom kunnen voorkomen, wat kan leiden tot neurologische problemen of spijsverteringsproblemen.^3,4

De combinatie van een krachtig lichaam, een opvallend ronde vorm en de afwezigheid van een staart maakt de Manx een van de meest herkenbare kattenrassen ter wereld.

Karakter

De Manx is een kat met een uitgesproken persoonlijkheid. Dit ras is energiek, intelligent en onafhankelijk, maar ook verrassend loyaal aan zijn eigenaar. Hoewel sommige Manx-katten afstandelijk kunnen overkomen, bouwen ze vaak een sterke band op met hun favoriete persoon in huis.¹

Speels en intelligent

De Manx is een speelse en slimme kat. Dit ras staat bekend om zijn vermogen om nieuwe trucs te leren en deuren te openen.³ Manx-katten kunnen uitstekend apporteren en hebben een speelse aard die vaak blijft tot ver in hun volwassenheid. Ze zijn bijzonder goed in klimmen en springen dankzij hun krachtige achterpoten.^1,3

Veel Manx-katten hebben een fascinatie voor water.¹ Ze worden vaak aangetrokken door waterbronnen en sommige vinden het leuk om ermee te spelen.³ Een druppelende kraan kan uren vermaak opleveren. Maar zodra er ook maar een druppel op hun vacht terechtkomt zonder hun toestemming, is het spel snel uit. Badderen blijft voor de meeste Manx-katten dan ook een absolute no-go.¹

Loyaliteit en gehechtheid

Een Manx hecht zich sterk aan zijn eigenaar en wordt vaak omschreven als een ‘hondachtige’ kat. Sommige Manx-katten volgen hun baasje door het hele huis en lijken de rol van een waakhond op zich te nemen.³

Toch zijn Manx-katten niet de meest knuffelige huisdieren.⁵ Ze tolereren aandacht, maar zitten liever naast je dan op schoot. Dit betekent niet dat ze niet van hun mensen houden, ze laten hun affectie gewoon op een subtielere manier zien.

Sociaal, maar selectief

Hoewel de Manx een sociale kat kan zijn, is hij niet per se een allemansvriend. Dit ras kan gereserveerd zijn tegenover vreemden en andere dieren, maar als een Manx eenmaal iemand accepteert, kan diegene rekenen op een trouwe metgezel.¹ Ze kunnen goed overweg met kinderen en andere huisdieren, mits ze vanaf jonge leeftijd gesocialiseerd zijn.³

Manx-katten staan ook bekend om hun rustige aard. Ze miauwen weinig en hebben vaak een zachte, trillerige stem.⁵ Dit maakt ze ideaal voor mensen die een gezelschapsgierige kat willen zonder al te veel lawaai.

Jachtinstinct en beweging

De Manx is van oorsprong een werkende kat, gefokt als muizenvanger op boerderijen en schepen.⁵ Dit sterke jachtinstinct is nog steeds aanwezig.^3,5 Een Manx zal enthousiast achter speelgoed aan jagen en is dol op interactieve spelletjes. Omdat ze zo actief zijn, hebben ze voldoende ruimte nodig om te rennen en springen.

Een kat met karakter

Samengevat is de Manx een levendige, intelligente en loyale kat met een uniek karakter. Ze zijn speels, kunnen sterk aan hun eigenaar gehecht raken en houden ervan om actief bezig te zijn. Tegelijkertijd kunnen ze een onafhankelijke kant hebben en stellen ze hun eigen grenzen als het gaat om aandacht. Dit maakt de Manx een boeiende, veelzijdige kat die past bij een eigenaar die hun speelse en eigenzinnige karakter waardeert.^1,3

Overzicht Gedragseigenschappen

De tabel geef de kans op verschillende positieve en negatieve gedragseigenschappen weer. Dit wil niet zeggen dat elke kat van dit ras ook dit gedrag vertoont. Het is de neiging van een ras om dit gedrag te vertonen volgens verschillende onderzoeken.^1,5

Verzorging

De verzorging van een Manx-kat vraagt niet per se veel werk, maar wel gerichte aandacht. Door de combinatie van hun dikke vacht en gezondheidsrisico’s is regelmaat belangrijk in de verzorging.

Vachtverzorging

De Manx komt voor in twee varianten: de kortharige Manx en de langharige, beter bekend als de Cymric. Beide types hebben een dichte dubbele vacht. De kortharige heeft een stevigere buitenlaag die in warme seizoenen wat minder vol is.³ Deze vacht vergt minder onderhoud dan die van de langharige variant, al blijft regelmatig borstelen aan te raden.

De langharige Manx heeft een dikke, halflange vacht met een zachte textuur. Bij deze katten is dagelijkse vachtverzorging nodig om ophoping van de ondervacht te voorkomen.³ Als je je Manx in bad wil doen, kun je hem daarna het beste droog föhnen.³ Hierdoor droogt de dikke onderlaag goed op en blijft klitvorming beperkt.³ Of je Manx deze badsessies kan waarderen betwijfelen we.

Gewicht en voeding

De Manx is stevig gebouwd, met een gespierd lichaam en korte, krachtige poten. Tegelijk heeft dit ras de neiging om makkelijk aan te komen.³ Overgewicht kan belastend zijn voor hun wervelkolom en achterhand, zeker gezien hun specifieke lichaamsbouw. Daarom is het belangrijk het gewicht goed in de gaten te houden. Met gezonde kattenvoeding en het afmeten van hoeveelheden kom je vaak een heel eind.

Gezondheidsmonitoring

Het Manx ras is genetisch zwaar belast. Als eigenaar van een Manx moet je daarom de gezondheid goed in de gaten houden en op tijd ingrijpen bij problemen. Hieronder lees je meer over de mogelijke gezondheidsproblemen die het gen specifiek voor de Manx met zich mee brengt.

Levensverwachting

Er bestaan geen officiële cijfers over de gemiddelde levensduur van de Manx-kat, maar er zijn wel duidelijke aanwijzingen over de variatie binnen het ras. Die variatie heeft alles te maken met de genetische oorsprong van hun opvallende staartloosheid. Wij gaan ervan uit dat een gezonde Manx net zo oud worden kan als andere kattenrassen, vaak 12 tot 15 jaar of zelfs ouder. Sommige bronnen noemen leeftijden van twintig jaar of meer.⁵ Deze claim lijkt echter vooral te gelden voor katten die geen last hebben van de genetische complicaties die bij het ras voorkomen.

Toch kent het ras een verhoogd risico op ernstige aangeboren aandoeningen, vooral bij volledig staartloze katten (rumpies). Deze afwijkingen, bekend als het Manx-syndroom, kunnen leiden tot verlamming, incontinentie en megacolon. In zulke gevallen sterven kittens vaak al op jonge leeftijd.⁶

Gezondheidsrisico’s

De opvallende staartloosheid van de Manx-kat is het gevolg van een dominante genetische mutatie, maar die komt met een flinke prijs. Het zogeheten Manx-gen (M) veroorzaakt een reeks erfelijke aandoeningen die gezamenlijk het Manx-syndroom vormen. Dit syndroom omvat onder andere spina bifida, myelodysplasie, megacolon, urine-incontinentie en rectale prolaps​​​.^3,6,7

Bij katten die volledig staartloos zijn (rumpies) komt vooral sacrocaudale dysgenesie veel voor: een ontwikkelingsstoornis van het onderste deel van de wervelkolom en het ruggenmerg. Tot wel 50% van deze katten heeft neurologische afwijkingen aan het sacrale ruggenmerg, wat kan leiden tot verlamming of verlies van controle over blaas en darmen​.³

Wat minder zichtbaar is, maar ook zeer ernstig, is het effect van het gen op de voortplanting. Het Manx-gen is letaal in homozygote vorm, wat betekent dat wanneer twee Manx-dragers met elkaar worden gepaard, ongeveer 25% van de nakomelingen al in de baarmoeder sterft. Deze embryo’s vertonen ernstige misvormingen van het centrale zenuwstelsel en worden óf geresorbeerd, óf als doodgeboren kitten ter wereld gebracht​​.^6,8

Daar komt bij dat ook onder de levende kittens een deel ernstige afwijkingen ontwikkelt. In het onderzoek van DeForest en Basrur werden kittens beschreven met verlamming, spinale misvormingen, blaasvergroting en darmproblemen. Deze leiden vaak tot vroege euthanasie​.⁶

Naast neurologische en skeletproblemen kent het ras nog andere gezondheidsrisico’s:

• Megacolon en obstipatie, ook bij volwassen katten​
• Intertrigo in huidplooien rond de staartbasis​
• Corneadystrofie, een erfelijke oogziekte die op jonge leeftijd begint​

Vanwege deze structurele gezondheidsproblemen is het in Duitsland verboden om Manx-katten te fokken of tentoon te stellen. De staartloosheid wordt daar erkend als een kwalificerend geval van “Qualzucht”, oftewel fokken met erfelijke eigenschappen die leiden tot chronisch lijden, schade of vroegtijdige dood​​.^9,10

Verantwoord fokken kan het risico op deze aandoeningen beperken, maar niet volledig uitsluiten. Als Fokkers of eigenaar moet je je goed bewust zijn van de erfelijke belasting van dit ras.

Geschiedenis

Oorsprong op het eiland

De Manx-kat vindt haar oorsprong op het Isle of Man, een eiland in de Ierse Zee tussen Engeland en Ierland. Hoewel het eiland geen inheemse katachtigen kende, brachten mensen er gedomesticeerde katten naartoe. Het is niet precies bekend wie dat deden of wanneer, maar er zijn meerdere theorieën. Sommigen zeggen dat Vikingen katten meenamen toen ze zich op het eiland vestigden. Andere verhalen wijzen op Phoenicische handelaars of zelfs op schepen van de Spaanse Armada die in 1588 schipbreuk leden bij de kust van het eiland​.¹

Wat wel vaststaat, is dat de staartloosheid van de Manx het gevolg is van een spontane genetische mutatie binnen de kattenpopulatie op het eiland. Doordat het Isle of Man een geïsoleerd ecosysteem had met een relatief kleine genenpool, kon de mutatie zich snel en breed verspreiden​.

Mythen en volksverhalen

Zoals bij veel oude rassen, gaan er over de Manx ook prachtige volksverhalen rond. Eén van de bekendste zegt dat Noach de deur van de ark dichtsloeg op de staarten van twee te laat binnengehaaste katten, waardoor hun nakomelingen voortaan zonder staart door het leven moesten.¹ Een andere fabel vertelt dat Ierse krijgers de staarten van katten afsneden om ze als versiering op hun helmen te dragen.¹ En dan is er nog het wilde verhaal dat de Manx zou zijn ontstaan uit een kruising tussen een kat en een konijn, gebaseerd op de langere achterpoten en het kenmerkende ‘huppelende’ loopje van sommige Manx-katten.¹

Hoewel deze verhalen al lang als fictie worden beschouwd, geven ze wel een inkijkje in hoe bijzonder het ras al eeuwenlang werd gevonden.

Vroege registraties en shows

De Manx was al vóór de oprichting van kattenverenigingen een gewaardeerd ras. Britse liefhebbers richtten in 1901 de eerste Manx Club op. Koning Edward VIII zou zelfs fan zijn geweest van het ras en bezocht regelmatig kattenshows waar Manxen werden getoond.¹ In de Verenigde Staten werd het ras al in de jaren 1880 geregistreerd bij tentoonstellingen, en het stond in de eerste registers van de Cat Fanciers’ Association (CFA) toen die werd opgericht​.⁵

Genetische inzichten

Moderne genetica bevestigt dat de taillloosheid bij de Manx wordt veroorzaakt door een autosomaal dominant gen (het M-gen). De oorsprong van de mutatie wordt door wetenschappers ook daadwerkelijk teruggevoerd naar het Isle of Man.^3,11 Interessant is dat katten in heel Europa genetisch relatief homogeen zijn gebleven, ondanks hun verspreiding via handelsroutes. De Manx onderscheidt zich genetisch echter duidelijk van andere rassen door deze specifieke mutatie​.¹¹

Moderne verspreiding

Tegenwoordig komt de Manx wereldwijd voor, maar het ras is moeilijk te fokken vanwege het M-gen. Kittens die dit gen dubbel erven (homozygoot) sterven meestal al in de baarmoeder​.³ Toch blijft de Manx populair onder liefhebbers die vallen voor zijn unieke uiterlijk, actieve aard en eeuwenoude mystiek.

Aanschaf

Het is lastig om een Manx kat aan te schaffen in Nederland. Het fokken met Manx katten gebeurt voornamelijk nog in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Scandinavië. Vanwege de vele gezondheidsrisico’s (zie hierboven) wordt het ook afgeraden een Manx kitten aan te schaffen of om met een Manx te fokken. In Duitsland is het fokken en tentoonstellen van Manx-katten zelf verboden vanwege dierenleed.^9,10

Standaardvereisten

Het ras heeft de volgende standaardvereisten volgens TICA:

• Kop: rond met prominente wangen en een stevige kin. De neus is kort en breed met een lichte stop.
• Ogen: groot, rond en wijd uit elkaar. De kleur moet overeenkomen met de vachtkleur.
• Oren: middelgroot, breed aan de basis en licht afgerond aan de punt. Ze staan ver uit elkaar en zijn iets naar buiten gericht.
• Vacht: kort of halflang, dicht en pluche. De textuur is stevig en veerkrachtig. Alle kleuren en patronen zijn toegestaan, behalve de pointed varianten.
• Staart: afwezig of zeer kort. Er zijn vier categorieën: rumpy (geen staart), rumpy riser (een of twee wervels onder de vacht), stumpy (een korte staart) en longy (een normale staart). Een volledige of halve staart wordt als een fout beschouwd.
• De poten zijn stevig en gespierd. De achterpoten zijn langer dan de voorpoten, waardoor de achterkant hoger is dan de voorkant. De voeten zijn groot en rond.
• Bouw: compact, stevig en zwaar. De borst is breed en diep. De rug is kort en gebogen.

Samenvatting

De Manx is een opvallend kattenras dat bekendstaat om zijn ronde bouw, sterke achterpoten en karakteristieke staartloosheid. De staartloosheid is een gevolg van een genetische mutatie die ook tot ernstige gezondheidsproblemen kan leiden. Oorspronkelijk afkomstig van het Isle of Man, kent het ras een rijke geschiedenis vol mythen, zoals het verhaal dat Noach de staart van de kat per ongeluk afsneed op de Ark.

Qua karakter is de Manx intelligent, speels en toegewijd aan zijn eigenaar, al kan hij wat terughoudend zijn tegenover vreemden. De verzorging vraagt enige aandacht, vooral bij de langharige variant en vanwege het risico op overgewicht. Door het Manx-syndroom, dat onder meer verlamming en incontinentie kan veroorzaken, is verantwoord fokken essentieel. In sommige landen, zoals Duitsland, is het fokken en tentoonstellen van de Manx verboden vanwege dierenwelzijn.

Hoewel een gezonde Manx een lang en actief leven kan leiden, is bewustwording van de erfelijke risico’s onmisbaar voor elke (toekomstige) eigenaar.